Khái niệm tự vệ hiện nay đang bị hiểu lầm thành "chiến đấu". Trên thực tế, tự vệ là tất cả mọi hành động nhằm đảm bảo sự an toàn cho bản thân mà trong đó bao gồm cả việc chiến đấu. Võ thuật chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong việc tự vệ. Trong khi đó, 3 kỹ năng nhận định tình huống, sự quyết đoán và thể chất thể lực mới là những yếu tố giúp bạn tự vệ thành công chứ không phải những chiêu thức.

Người tự vệ cần phải đảm bảo được 3 yếu tố tối quan trọng: Nhận định tình huống, quyết đoán và thể chất tốt.

Nhận định tình huống

Yếu tố quan trọng bậc nhất trong tự vệ chính là nhận định tình huống. Nếu có thể nhận diện được mối nguy hiểm từ xa, hay nhận diện được những vũ khí tự nhiên, những cơ hội tấn công, hay thậm chí là nhận định được những đường trốn chạy tốt, bạn đã nắm được phần lớn khả năng tự vệ thành công. Hai yếu tố còn lại đến từ việc phán đoán tốt và thể chất.

Lấy ví dụ từ các bài tập bắn súng chiến thuật, các HLV cũng đặt vấn đề nhận định tình huống lên hàng đầu, các tay súng phải nhận thức được mình nên bắn vào mục tiêu nào trước, di chuyển đến vị trí nào trước cả việc nổ súng. Mọi phán đoán này chỉ kéo dài trong vòng chưa đầy 2 giây đồng hồ.

Chẳng hạn trước khi đột nhập vào một căn phòng, nếu người lính đó nghe thấy tiếng nói chuyện trong phòng, nghĩa là có đến 2 hoặc 3 người đang đứng ở vị trí không xác định. Đột nhập và tấn công vào lúc này sẽ có tỉ lệ thành công rất thấp bởi địch dễ dàng đánh trả. Nếu không nghe tiếng nói chuyện, họ mới bắt đầu mở dần góc độ quan sát từ vị trí ẩn nấp cho đến khi đứng đối diện với căn phòng. Nếu không thể nhận định được nguy hiểm, họ sẽ thành thiêu thân cho kẻ địch xả đạn.

Dân thường có thể không cần phải quá tinh nhuệ về các vấn đề này, họ chỉ cần xác định được đâu là nguy hiểm, đâu là an toàn là coi như họ đã có thể bảo đảm tính mạng cho bản thân.

Doug Marcaida đã chỉ ra 6 nguyên tắc khi phải tham gia vào một cuộc loạn đả nghiêm trọng

1. Luôn cho rằng đối thủ đang có dao
2. Tung hỏa mù để rút ngắn cự ly
3. Con dao của bạn phải được cảm nhận, không phải bị trông thấy
4. Đừng chơi võ trong các tình huống sống chết
5. Khi đã chơi vũ khí thì chấp nhận chơi bẩn
6. Không dụng võ trừ khi cấp bách

Việc nhận định tình huống này thật ra rất đơn giản, nếu thấy một kẻ tiến về phía mình, ta có thể nhận định trước: Hắn có giấu gì ở trong túi hay không, vóc dáng, thể chất của hắn to khỏe hay yếu ớt, hắn đang mất bình tĩnh hay cực kỳ chuyên nghiệp....

Không chỉ nhận định đối phương, bạn còn nhìn quanh khu vực: Nên chạy đường nào gần nhất để đến đồn công an, chỗ phía xa có gạch và đá xanh nghĩa là sẽ có vũ khí để chọi và gây sát thương.

Có người từng nói đùa rằng "Khi bị cướp hay bị đánh hội đồng, hãy chạy vào một quán nhậu ở quận 4 hay quận 8 TPHCM, nơi thường là của những anh đại giang hồ rửa tay gác kiếm. Đương nhiên với tư cách của họ, những chủ quán này sẽ không để ai vào quán họ quấy nhiễu mà lành lặn". Dù lời khuyên trên có phần hơi định kiến, nhưng về bản chất, lời nói đùa trên cũng là một lời khuyên tự vệ hợp lý.

Tính quyết đoán

Ngay cả với những tay chuyên nghiệp, vẫn có lúc họ không thành công trong tự vệ

Bên cạnh yếu tố nhận định tình huống, yếu tố quyết đoán cũng rất quan trọng. Các tình huống nguy hiểm thường chỉ xảy ra trong tích tắc, vì thế, người tự vệ thực sự không có đủ thời gian để do dự và suy tính, nếu do dự, bạn chắc chắn sẽ gặp nguy hiểm.

Tâm lý của những kẻ tấn công đa phần cũng bất ổn như nạn nhân của chúng. Trong cơn hoảng loạn, con người sẽ thiếu tỉnh táo và gây ra những tổn thất không lường. Do đó, một là đầu hàng, hai là chống trả, nếu ở lưng chừng của do dự, bạn đã kích động tâm lý đối phương, bạn chắc chắn sẽ gặp nguy hiểm.

Thể chất

Vì sao những nam thanh niên trẻ tuổi thường khó gặp cướp hơn phụ nữ, người già hay trẻ nhỏ? Vì cơ bản, nam giới có thể chất tốt hơn và là đối tượng mang nhiều rủi ro chống trả. Chính vì lý do này, các sự việc như quấy rối, cướp, dàn cảnh luôn nhắm đến những "con mồi" dễ nuốt hơn.

Ngay cả với việc chạy trốn, nếu thể lực tốt, bạn có thể chạy được xa hơn, nhanh hơn và dễ dàng cắt đuôi mối nguy hơn là những người thể chất yếu phải thở dốc chỉ sau 3 bước chạy. Thậm chí, nếu có thể hình to lớn và khỏe mạnh, kẻ cướp chắc chắn sẽ chẳng dại dột chọn bạn làm con mồi, kể cả khi chúng có trang bị.