Gần đây tại giải bóng rổ NBA, một số đội có thành tích sân khách tốt hơn so với sân nhà không còn là chuyện hiếm, như San Antonio Spurs vừa toàn thắng cả 13 trận sân khách khi hạ Minnesota Timberwolves 105-91 sáng nay, còn thông số sân nhà chỉ là 5-4.

Trong thể thao, sân nhà thường được cho là yếu tố cộng giúp gia tăng lợi thế và khả năng giành chiến thắng cho các đội tuyển. Không phải bỗng nhiên mà mùa giải thông thường của NBA luôn lấy kết quả thi đấu sau 82 game của các đội bóng để xếp cặp cũng như phân bổ lịch thi đấu cho Play-off.

Đội nào có thành tích mùa giải tốt hơn sẽ được thi đấu 4 trận sân nhà trong thể thức thi đấu gồm 7 trận/cặp đấu trong vòng Play-off. Chỉ cần nhiều hơn một trận sân nhà thôi cũng sẽ mang lại kết quả khác biệt không hề nhỏ.

Thế nhưng, trong mùa giải 1976-77, các đội bóng có được 68,5 % thắng lợi trong tổng số các trận đấu trên sân nhà. Đến năm 2002-03, tỷ lệ này là 62,8 %. Trải qua 4 mùa giải tiếp theo, con số ngày càng giảm dần và cho đến mùa giải năm ngoái thì đã xuống mức 53,7 %. 

Cụ thể hơn, New Jersey Nets của mùa giải 2011-12 đã đạt thành tích thi đấu sân khách tốt hơn trên sân nhà. Năm ngoái, Minnesota Timberwolves cũng lặp lại kết quả tương tự.

Gần gũi hơn, trong mùa giải năm nay, San Antonio Spurs đang có chuỗi 13 trận bất bại sân khách nhưng để 4 lần sẩy chân trên sân nhà trước những đối thủ dưới cơ. Los Angeles Clippers cũng đang có hiệu số sân khách tốt hơn, họ đã thắng 9 thua 3 trong 12 chuyến làm khách tính tới thời điểm này.

Ở chung kết NBA năm ngoái, chính Cleveland Cavaliers đã làm nên lịch sử do lội ngược dòng sau khi bị Golden State Warriors dẫn trước 3-1. Chưa từng có tiền lệ trước đó, bởi hiếm có đội bóng nào giành được cả 2 chiến thắng tiếp theo trên sân khách khi đã bị dẫn như vậy.

Rõ ràng, lợi thế sân nhà tại NBA đang có xu hướng sụt giảm về mức độ ảnh hưởng. Để lí giải cho việc này, giới chuyên môn đang nghiêng về 3 giả thiết.

Giả thiết 1: Do xu hướng ném 3 điểm tăng cao

Mới nghe thì giả thiết 1 hơi khó hiểu, nhưng đối với các chuyên gia đã có sự quan sát kỹ trong các trận đấu của 2 mùa giải vừa qua thì đều có căn cứ trong luận điểm này.

Xu hướng ném 3 điểm của NBA trong những mùa giải gần đây đang nở rộ với những đội hình rất mạnh như Golden State Warriors, Houston Rockets hay Cleveland Cavaliers.

Thậm chí, mẫu trung phong thường xuyên ném xa ngoài vạch 3 điểm cũng đang trở thành “mốt”. Theo thống kê, NBA đương đại đang có trung bình mỗi trận là 45 cú ném 3 điểm (tính cả số lần ném trượt), cao hơn 1 thập kỷ trước đó vào khoảng 10 đơn vị.

Nhưng điều này thì liên quan gì tới yếu tố sân nhà? Câu trả lời chính là ở tỷ lệ điểm số ghi được trong những pha cận chiến dưới rổ đã có chiều hướng giảm dần. Khu vực sát rổ với những pha va chạm luôn khiến cho tổ trọng tài bối rối hơn là những tình huống ném xa. 

Một trọng tài kì cựu của NBA cho hay là bất cứ trọng tài nào cũng đều phải chịu áp lực lớn hơn từ đội chủ nhà khiến cho các kết quả điều hành trận đấu của họ ít nhiều bị ảnh hưởng.

Tóm lại, những cú ném 3 điểm thì khá rõ ràng về hình thức ghi điểm, chúng không gây tranh chấp và ít dẫn tới những phán quyết sai lầm xuất phát từ tâm lý trọng tài. Bởi vậy, “sự thiên vị” trong tiềm thức, dù cố ý hay vô ý của trọng tài dành cho đội bóng sân nhà đều được giảm thiểu.

Giả thiết 2: Điều kiện tốt hơn giúp cho các đội bóng đỡ mất sức khi hành quân

Không thể phủ nhận rằng yếu tố công nghệ hiện nay đã giúp sức rất nhiều cho các cầu thủ và ban huấn luyện của từng đội bóng NBA.

Trước tiên, chế độ dinh dưỡng và luyện tập ngày nay đã được nghiên cứu bài bản bởi các trung tâm khoa học thể thao, cho phép các cầu thủ có khả năng phục hồi thể trạng nhanh hơn.

Mỗi đội bóng đều có một nhóm chuyên viên ngăn chặn nguy cơ chấn thương cho cầu thủ, họ thường đưa ra những tư vấn với chế độ tuân thủ nghiêm ngặt dành cho các cầu thủ. Đến một lúc, tự ý thức của mỗi thành viên đội bóng sẽ biết cách để đối xử với cơ thể của mình một cách khoa học.

Trong những lần làm khách di chuyển tới các thành phố khác,  nhiều cầu thủ thế hệ cũ có thể tranh thủ thời gian để tiến hành giải trí. Lứa cầu thủ đương đại cũng biết cách giải trí nhưng họ nắm rõ hơn về việc gì nên làm, việc gì không nên làm để có được sức khỏe tốt nhất.

Thuận lợi tiếp theo nằm ở công nghệ kết nối và trình chiếu hiện nay. Thông thường, một đội bóng luôn phải xem xét các tài liệu liên quan đến đối thủ mà họ sẽ gặp trước trận đấu.

Việc này nếu ở 10 hay 20 năm trước sẽ bắt đầu từ lộ trình: Đầu tiên là một nhóm của đội sẽ đi thu thập thông tin và chỉ số, sau đó họ sẽ mang kết quả này về cho huấn luyện viên cùng ban cố vấn rồi cuối cùng mới tiến hành họp bàn phổ biến phương án đối phó cho các cầu thủ.

Nhưng hiện tại, mọi bước được thực hiện đơn giản hơn qua các thiết bị phổ biến dễ có hiện nay như Smartphone. Các đội bóng thậm chí còn có thể tiến hành họp chiến thuật ngay trên máy bay nếu gặp tình huống gấp gáp. Điều đó sẽ tiết kiệm được thời gian, công sức và tạo tâm lý thoải mái hơn cho các thành viên.

Yếu tố kỹ thuật công nghệ còn được thể hiện ở chất lượng các chuyến bay. Việc di chuyển trên máy bay hiện tại đã dễ chịu hơn nhiều do điều kiện vật chất ở thời đại đã được cải thiện.

Trong những năm của thập kỷ 80, việc một đội bóng gồm toàn những người khổng lồ của môn bóng rổ ngồi chen chúc trong một khoang hành khách mang đến trải nghiệm không mấy hay ho.

Giả thiết 3: Khán giả không còn là “cầu thủ thứ 6”?

“Cầu thủ thứ 6” hay trong bóng đá là “cầu thủ thứ 12” luôn được dùng để ám chỉ đến thành phần khán giả cổ vũ trong mỗi trận đấu. Họ thực sự đóng một vai trò rất lớn do tác động tới yếu tố tâm lý của các cầu thủ chơi bóng dưới sân.

Ngay trong thời điểm này, đối với giải bóng rổ NBA, khán giả vẫn luôn là “cầu thủ thứ 6”, tuy nhiên sức ảnh hưởng của họ đang ngày càng giảm dần.

Trước đó, với lượng khán giả đông đảo của chủ nhà, một đội bóng làm khách có thể phải chịu đựng sức ép vô cùng lớn tới từ những tiếng huýt sáo, những lời thóa mạ, những dải băng rôn gây hoa mắt trong các pha ném rổ hay ném phạt và cả yếu tố “không công bằng” từ trọng tài chịu ảnh hưởng bởi chính khán đài nóng bỏng phía trên.

Ngày nay, lượng khán giả tới sân đã ít hơn. Thời buổi của nhiều dịch vụ truyền hình cũng như các phương tiện truyền thông online cho phép người hâm mộ có thể theo dõi các trận đấu thông qua một thiết bị màn hình thay vì đến sân xem trực tiếp thi đấu.

Còn ngay cả với những người đã bỏ tiền mua vé vào sân, họ cũng bị xao nhãng bởi vấn nạn mang tên Smartphone. Các khán giả hiện nay có hoàn toàn tập trung 100% suy nghĩ của họ vào trận đấu dưới sân hay không? Câu trả lời chắc chắn là không.

Với một thiết bị đa phương tiện trong tay, họ có thể làm được rất nhiều việc. Không lạ khi khán giả ngày nay thường chúi đầu vào chiếc smartphone của mình và chỉ tạm bỏ rơi nó trong những thời điểm diễn biến trận đấu trở nên đáng chú ý.

Hệ quả là áp lực từ các khán đài gây ra không còn thường xuyên, nên các đội bóng làm khách cũng cảm thấy dễ chịu đi phần nào.