Trên thế giới có Boxing là môn võ cổ lâu đời nhất, nhưng đến hiện tại, Boxing vẫn là một trong những môn võ hiệu quả hàng đầu. Lý do cho sự phát triển không ngừng của Boxing đó chính là khả năng "tiến hóa" theo thời đại.

Quay về với Vịnh Xuân, nếu dùng các tiêu chuẩn hiện tại để xét lại, Vịnh Xuân là một môn võ lỗi thời với các triết lý cũng đã cũ kỹ. Tuy nhiên, nếu so sánh vào thời điểm nó được sinh ra, Vịnh Xuân thật sự là một cuộc cách mạng về tập luyện võ thuật đối kháng. 

Lịch sử Vịnh Xuân

Vịnh Xuân Quyền có rất nhiều giai thoại xung quanh lịch sử ra đời của nó. Tuy nhiên, có thể xác định được rằng thời gian ra đời của Vịnh Xuân Quyền đâu đó vào khoảng 200 năm trước, trong thời kỳ phản Thanh phục Minh tại Trung Quốc. Một giai thoại khác lại cho rằng Vịnh Xuân được phát triển bởi bà Nghiêm Vịnh Xuân, con gái của Nghiêm Nhị, học trò của Ngũ Mai Sư Thái. Nghiêm Vịnh Xuân truyền những kỹ thuật mình sở đắc lại cho chồng là Lương Bác Trù. Lương Bác Trù sau đó phát triển môn võ và đặt tên theo tên của vợ là Vịnh Xuân quyền.

Nói dông nói dài, tóm lại Vịnh Xuân ra đời trong thời kỳ truyền thông, thông tin cực kỳ hạn chế và khoa học thể thao vẫn còn là một khái niệm xa vời. Hiểu được điều này, ta mới có thể hiểu được vì sao Vịnh Xuân lại là một môn võ đi trước thời đại vào thời gian đó.

Vịnh Xuân và những điều đi trước thời đại

Nhắc đến Vịnh Xuân là phải nhắc đến kỹ thuật đánh mộc nhân, kỹ thuật niêm thủ và các kỹ thuật ra đòn lấy nhu chế cương, mượn lực của đối thủ để tấn công. Khoan nói về những tư duy lỗi thời của VỊnh Xuân trong hiện tại, xét về quá khứ, Vịnh Xuân đã làm được những điều sau:

Niêm thủ hay thuật tập đối luyện, hand eye coordination...

Trong khi các môn võ thời gian trước đều tập trung vào việc làm sao để đấm nhanh hơn, mạnh hơn, thì Vịnh Xuân đã nghĩ đến hệ thống bài tập niêm thủ để các võ sinh có thể tập luyện ra đòn ngay trong lúc giao tay.

Niêm thủ trong thời đại mới có thể được hiểu rộng ra là kỹ năng hand fighting (tay đấu tay) nhằm tìm được các lợi thế ở trong giao đấu. Kỹ thuật hand fighting này thể hiện rõ nét nhất trong các bộ môn như BJJ, Wrestling và Boxing (đặc biệt khi có 2 đối thủ nghịch tấn nhau). Kỹ thuật hand fight ngày nay không còn là kỹ thuật mang tính chất sống còn ở thi đấu đối kháng, nhưng nó là kỹ thuật cần thiết để giành ưu thế trong các tình huống khác nhau. 

Huyền thoại BJJ thế giới Marcelo Garcia hướng dẫn kỹ thuật hand fighting ở thế Buterfly Guard

Ở Boxing, có thể kể đến huyền thoại Roberto Duran với lối đánh cự ly gần nổi bật. Cái hay của Duran không phải là khả năng che chắn hay lách né thần sầu ở cự ly này. Cái tài của ông nằm ở khả năng kiểm soát tay đối thủ và ra đòn theo quán tính vận động đó - gần tương tự như nguyên lý của kỹ thuật niêm thủ.

Duran truyền dạy lại kỹ thuật hand fighting cự ly gần trứ danh của ông

Trước hết hãy nhớ rằng trong thời điểm Vịnh Xuân ra đời, khả năng thông tin của thế giới lúc đó xoay quanh thư từ. Vì thế cùng lắm các kiến thức về võ thuật từ sáng tổ Vịnh Xuân sẽ không thể hình ảnh hóa cho các đồ đệ cấp dưới của sáng tổ. Điều này dẫn đến việc sáng tổ Vịnh Xuân cũng không thể mong đợi các môn đồ giải thích rõ ràng cho các lứa học trò F2-F3 mọi tri thức mà họ hiểu. Điều cần nhất chính là một hệ thống bài tập dễ dàng để Vịnh Xuân dù có được truyền bá ở nơi xa xôi đến mấy, chúng vẫn đảm bảo tính hiệu quả. Đây là điều mà kỹ thuật niêm thủ đã làm được.

Cái sai duy nhất của niêm thủ chính là sáng tổ đã không làm rõ ý đồ tập luyện của kỹ thuật này (hoặc không có cơ hội làm rõ) dẫn đến việc các hậu bối hiểu sai bài tập và cuối cùng là biến tướng nó thành một thứ "biểu diễn". 

Tạm bỏ qua sự so sánh phiến diện của video dưới, có thể thấy rằng Vịnh Xuân có tư tưởng hệ thống kỹ thuật khá độc đáo so với thời đại trước:

Nhận ra tầm quan trọng của góc đánh, vị trí đánh

Vào thời gian trước, các môn võ đa phần đều mô phỏng kỹ thuật tấn công, phản công đều theo phương tiến-lùi hoặc chỉ tập trung vào các kỹ thuật phản công trên các tình huống giả định có sẵn thì Vịnh Xuân đã phát triển hệ thống kỹ thuật áp dụng góc đánh, vị trí đánh vào có các kỹ thuật đảo góc đánh liên tục.

Đặc biệt hơn, các kỹ thuật đảo góc này không có tính chất học thuộc lòng mà lại đi vào "flow" nghĩa là mỗi kỹ thuật của Vịnh Xuân sẽ có một nguyên lý ra đòn khác nhau, bạn muốn cải tiến sao cũng được, miễn là thỏa được nguyên lý ra đòn này.

Đó chính là lý do vì sao kỹ thuật đánh Mộc Nhân của Vịnh Xuân lại đa dạng đến vậy. Nó không tập trung vào việc kỹ thuật A phải nối với kỹ thuật B mà bài tập về Mộc Nhân được xây dựng theo hướng chuẩn bị cho võ sinh các kỹ thuật cần thiết và rồi tự phối khi đi vào Mộc Nhân.

Kết

Xét cho cùng, Boxing hay Vịnh Xuân đều là những môn võ lâu đời. Tuy nhiên, Boxing có một cái may mắn là đã được khoa học hóa từ sớm khi bước lên thể thao còn Vịnh Xuân lại tự mình khoác lên một chiếc áo mờ ảo hư hư thực thực để rồi càng ngày càng thụt lùi trong võ thuật hiện đại.