Trừ bóng đá nam, điền kinh và bơi, môn nào cũng có nguy cơ bị loại tại SEA Games. Rất nhiều môn xương sống của những Đại hội thể thao quốc tế như: Bắn súng, thể dục dụng cụ, cử tạ, vật, bóng đá nữ đều từng ít nhất 1 lần trải qua thảm cảnh. Ngay cả khi có mặt, hàng loạt môn cũng bị tăng giảm số nội dung.

Như thống kê của giới chuyên môn, sau mỗi kỳ Đại hội, chương trình thi đấu của SEA Games lại biến dạng tới phân nửa, xê dịch trong khoảng 40-50%. Điều đáng nói, sự thay đổi này không theo bất cứ tiêu chí nào, mà do nước đăng cai toàn quyền quyết định. Lý do “điều kiện không cho phép” luôn được đưa ra để che giấu sự thật làm mọi cách để có lợi nhất cho mình, đồng thời triệt tiêu ngay từ đầu sức mạnh chủ yếu của các đối thủ cạnh tranh chính.

Vòng quay của bệnh thành tích

Malaysia chỉ vừa công bố chương trình thi đấu dự kiến 34 môn với 342 nội dung, cả làng thể thao Đông Nam Á như thường lệ lại lập tức dậy sóng. Lãnh đạo ngành thể thao, các môn bị loại đều lên tiếng kêu ca về cách làm của nước chủ nhà, than thở về sự thua thiệt của mình, cùng quyết tâm tranh đấu, vận động tới cùng để bổ sung môn này, nội dung kia vào.

Một cuộc “tranh tài” mới sẽ được đẩy lên cao qua các hội nghị chính thức hay từ hậu trường cũng vì mục tiêu ấy. Và, Malaysia chắc chắn sẽ có một số điều chỉnh mang tính ứng phó, mà không ảnh hưởng gì đến đích nhắm đứng hạng Nhất hay Nhì toàn đoàn.

Các đoàn cứ phản ứng, song khó có thể trách gì Malaysia, kể cả với những quy định kỳ lạ như bỏ 8 nội dung của điền kinh hay khống chế độ tuổi U.22 ở bóng đá nam. Họ đang đi tiếp vòng quay siêu đặc thù, vòng quay của căn bệnh thành tích thời vụ mà mọi nước chủ nhà SEA Games đều làm đúng theo một cách.

Chính Việt Nam đã từng thực hiện vòng quay này một cách hoàn hảo ở SEA Games 2003 trên sân nhà. Thái Lan hay Malaysia dù tuyên bố rất hào sảng nhưng khi “vào vai” cũng chứng tỏ mình “không phải dạng vừa”.

Sai lệch từ gốc

Cả làng thể thao khu vực đều quá hiểu và quá quen với những vấn nạn, nguy cơ cùng hậu quả trước mắt cũng như lâu dài của một sân chơi xoay quanh vòng quay của căn bệnh thành tích ngày càng nặng. Các nhà quản lý, chuyên gia của nhiều nước đã đặt ra vấn đề đổi mới để “cứu vãn” đấu trường đã qua 28 lần tổ chức, nhưng rốt cuộc đâu lại vào đấy.

SEA Games vẫn chưa thoát khỏi sự sai lệch từ gốc khi không thống nhất được một chương trình thi đấu khung theo chuẩn Olympic và ASIAD. Nó gắn với sự mờ nhạt của Hội đồng Thể thao Đông Nam Á, việc trao quyền gần như tuyệt đối cho nước chủ nhà, cùng khoảng cách và khác biệt trong phát triển của các nước.

Vì biết SEA Games khó có thể đột phá nên một số nước như Thái Lan, Singapore từ lâu đã có cách tiếp cận, cách làm riêng nhằm tự “giải cứu” mình. Trong các cường quốc SEA Games, chỉ Việt Nam vẫn đang loay hoay tìm lối ra, và đang rơi vào sự nửa vời.