Một câu chuyện ly kỳ tưởng chừng chỉ có trong tiểu thuyết vừa xảy ra ở Vương quốc Anh, liên quan đến bộ cờ vua Lewis nổi tiếng thời trung cổ. Bộ cờ này có tổng cộng 93 quân, được phát hiện vào năm 1831 tại đảo Lewis thuộc vùng biển Ngoài Hebrides, hay thường được gọi là Quần đảo phía Tây.

Được biết bộ cờ vua Lewis bao gồm các quân Vua, Hậu, Tượng (Thầy tu), Mã (Kỵ sĩ), Xe (Lính canh) và Tốt (Quân sĩ). Hiện nay còn khoản 82 hiện vật trưng bày ở Bảo tàng Vương quốc Anh và 11 hiện vật ở Bảo tàng Quốc gia Scotland. Theo kèm các quân cờ còn có 14 bàn cờ và 1 chiếc chìa khóa.

Cho tới nay, việc phát hiện bộ cờ vua này vẫn còn đầy bí ẩn. Không thiếu câu chuyện huyền bí có liên quan tới nó, như bộ cờ được phát hiện khi một con bò đang ăn cỏ bên bờ cát. Bộ cờ Lewis này từng được đưa vào các tác phẩm dành cho thiếu nhi như Noggin The Nog hoặc Harry Potter và đòn đá phù thủy.

Các nhà khảo cổ học hiện tin rằng bộ cờ Lewis bị chôn vùi trong đất cát ngay sau khi vừa được tạo ra do một thương gia nào đó muốn trốn thuế. Vậy là ngay lúc vừa chào đời, bộ cờ này đã nằm sâu trong lòng đất suốt 500 năm cho đến lúc được phát hiện.

Nhưng sau khi được giới thiệu với công chúng vào năm 1831, 1 con Mã và 4 con Xe thuộc 4 bàn cờ đã mất tích. 

Con Xe vừa được phát hiện thuộc nhóm 4 con Xe thất lạc. Người chủ gia đình sở hữu nó cho biết đây là vật gia truyền do ông nội để lại. Vốn là một người buôn đồ cổ, ông đã mua nó vào năm 1964 với giá 5 bảng (tạm coi hiện nay là 150 ngàn đồng). Lúc đó ông chỉ nghĩ đây là quân cờ bằng ngà tạc hình một chiến binh cổ.

Gia đình chủ con Xe cho biết: "Ông nội tôi là người buôn đồ cổ ở Edinburgh. Năm 1964, ông đã mua một quân cờ ngà voi từ một người khác cũng ở Edinburgh. Trong danh mục mua bán, ông chỉ ghi chú đây là "quân cờ bằng ngà tạc hình một chiến binh cổ". Từ đây có thể hiểu rằng ngay cả ông cũng không biết mình vừa mua được một tác phẩm nghệ thuật lịch sử quan trọng.

Ông cất trong nhà nên sau khi chết, mẹ tôi được thừa kế quân cờ này. Mẹ tôi rất thích quân cờ đó vì bà cảm thấy có rất phức tạp và kỳ lạ. Bà tin rằng nó rất đặc biệt và có lẽ còn ẩn chứa phép màu. Suốt nhiều năm, nó nằm trong ngăn kéo nhà mẹ tôi, được cất cẩn thận trong một túi xách nhỏ. Thỉnh thoảng bà lại lấy quân cờ ra để chiêm ngưỡng vẻ độc đáo của nó".

Tạo hình là một lính gác đội nón sắt, cầm khiên và kiếm, quân cờ này có giá trị trên bàn cờ tương đương con Xe của cờ vua hiện đại, được miêu tả là có "sức mạnh vô biên", thuộc nhóm những vật trưng bày giá trị nhất ở các nhà Bảo tàng Vương quốc Anh và Bảo tàng Quốc gia Scotland tại Edinburgh. Bởi lẽ, chúng được xem như "biểu tượng quan trọng của nền văn minh châu Âu".

Chuyên gia của nhà đấu giá Sotheby thừa nhận ông đã "rớt quai hàm" khi lần đầu nhìn thấy quân cờ này: "Họ đem nó tới để xem xét. Chuyện như vậy xảy ra hàng ngày. Chúng tôi luôn mở cửa chào đón mọi người đến định giá miễn phí. Chúng tôi được gọi đến quầy và thật không quan tâm mình sắp xem thứ gì. Vì thông thường, không nhiều món có giá trị. Và rồi tôi thốt lên: "Ôi trời, một con cờ Lewis. Nói bị tàn phá tí xíu. Mất con mắt bên trái. Nhưng con cờ bị thời tiết hủy hoại này trông lại càng thêm đáng yêu".

Các thành viên của nhà đấu giá Sotheby đã giữ bí mật cho gia đình sở hữu quân cờ ước tính thuộc cuối thế kỷ 12 hoặc đầu thế kỷ 13 này vì đó là báu vật của họ. Mãi đến khi gia đình đó quyết định đấu giá quân cờ, Sotheby mới tiết lộ tất cả. "Chúng tôi dám chắc 1 triệu bảng (30 tỷ đồng) sẽ được chuyển đến cho họ", đại diện Sotheby khẳng định. Vẫn còn 4 quân cờ đang lưu lạc đâu đó. Có lẽ phải chờ thêm 150 năm mới thấy quân cờ nữa xuất hiện".