Công Vinh không phải cầu thủ Việt “xuất ngoại” nhiều lần nhất. Nhưng anh là hình mẫu cho dạng chuyển nhượng cho mượn đặc trưng của bóng đá Việt.

Những “phát súng” lệch… hồng tâm

Lịch sử bóng đá Việt Nam từng chứng kiến nhiều thương vụ chuyển nhượng cầu thủ ra nước ngoài thi đấu. Tuy nhiên, hầu hết trong số đó đều cho mượn và yếu tố chuyên môn chỉ len lỏi chứ không phải là mấu chốt để các CLB nước ngoài đặc biệt quan tâm.

Năm 2001, bóng đá Việt Nam được phen rúng động vì thương vụ đình đám Lê Huỳnh Đức chuyển từ CLB Công an TP. HCM sang Chongqing Lifan (Trung Quốc). Đây là thương vụ đơn thuần liên quan đến yếu tố thương mại bởi thời điểm đó, xe gắn máy và ô tô giá rẻ của Trung Quốc đang ồ ạt đổ vào Việt Nam.

Lifan là một nhãn xe mô tô và xe tải giá rẻ của Trung Quốc. Khi thâm nhập vào thị trường Việt Nam, họ đã nhắm ngay đến ngôi sao bóng đá đương thời Lê Huỳnh Đức. Ở Trung Quốc, tiền đạo sinh năm 1972 chỉ có 1 bàn thắng sau 4 lần ra sân.

8 năm sau, một thương vụ đình đám khác xảy ra theo dạng cho mượn ngắn hạn được “đạo diễn” bởi bàn tay của HLV Calisto. Sau khi cùng tuyển Việt Nam vô địch AFF Cup 2008, HLV Calisto đã kết nối để Công Vinh chuyển sang thi đấu cho Leixoas (Bồ Đào Nha). 

HLV Calisto từng nhận xét, bóng đá Việt Nam có nhiều cầu thủ có thể sang châu Âu thi đấu. Tuy vậy, nhiều thông tin cho rằng, đây chẳng khác nào là chuyến tập huấn của Lê Công Vinh sau khi CLB chủ quản Hà Nội T&T phải bỏ ra khoảng 100.000 USD.

Cả hai tiền đạo lừng danh và là cầu thủ nổi bật của bóng đá Việt Nam đều “xuất ngoại” vì những yếu tố khác nhau, song, lại mang ý nghĩa thương mại hay “du học”. Yếu tố chuyên môn không được đề cập đến quá nhiều.

Cũng chính Công Vinh, bốn năm sau đó, đã lại “xuất ngoại”. Lần này, anh vẫn ra đi theo dạng cho mượn sang Consadole Sapporo nhưng góc nhìn của các nhà tuyển trạch đã khác. 

Màn “chào hàng” ấn tượng

Vào năm 2013, các giải VĐQG Nhật Bản thay đổi chính sách rất lớn là khuyến khích cầu thủ Đông Nam Á sang J.League thi đấu. Đó là cơ hội thuận lợi cho cầu thủ Đông Nam Á đến đây.

Bên cạnh đó, dựa theo mối quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam – Nhật Bản, các doanh nghiệp phía bạn tìm cơ hội đầu tư vào nước ta. Khi tham gia vào thị trường Việt Nam, cái nhìn của họ là ở các hoạt động thể thao nào được nhiều người quan tâm nhất. Ai là hình tượng được nhiều người mến mộ. Công Vinh đạt được những yếu tố kể trên.

Ý định là của họ nhưng phía Việt Nam làm hình ảnh, chuẩn bị tư liệu cho Sapporo ra sao thì phải làm rất kỹ. Một kế hoạch chi tiết được đưa ra. Và để “chào hàng”, kênh tốt nhất là chuyên môn của Lê Công Vinh thông qua các kỹ năng chơi bóng trên sân cỏ.

Một clip được tổng hợp trong vòng 5 phút bao gồm tất cả bàn thắng của Công Vinh: ghi bàn chân (trái phải), cự ly xa, cự ly gần, khả năng tiếp cận cầu môn, đá 11m, kỹ năng ghi bàn bằng đầu hay chạy chỗ, chuyền cho đồng đội.

Đó gần như là bản bán hàng đầy đủ. Khi CLB nhìn vào, họ sẽ có cái nhìn toàn diện về Lê Công Vinh. 

Thời điểm đó, đúng lúc nhà máy Sapporo đẩy mạnh các hoạt động truyền thông vì mới sang đầu tư ở Việt Nam. Người hâm mộ nhầm tưởng địa phương Sapporo có đội bóng Consadole Sapporo với nhà máy Sapporo là một. Tuy nhiên, đây là hai khía cạnh hoàn toàn khác nhau.

Đội bóng của Nhật sang Việt Nam đánh giá về mặt chuyên môn, không liên quan đến yếu tố thương mại. Tất nhiên, đâu đó, Sapporo tính toán khi Công Vinh sang Nhật sẽ có doanh nghiệp cả Nhật Bản lẫn Việt Nam quan tâm theo dõi. Thậm chí, J.League cũng được quan tâm. 

Điều này được chứng minh khi ở trận cuối, Công Vinh đá trận đấu có ý nghĩa thăng hạng cùng Consadole Sapporo, một đài truyền hình Việt Nam trực tiếp trận này. Đó là định hướng của phía Nhật Bản, không chỉ cho đội bóng mà cho cả giải đấu.

Trước khi Chủ tịch qua Việt Nam, có một nhân vật khác trong giới chóp bu Consadole Sapporo sang. Hôm đó, ông mời Công Vinh đi ăn trưa. Khi ăn ở đó, Lê Công Vinh mới ngồi xuống ăn thì có hai người bàn kế bên đi sang, xin chữ ký và chụp ảnh chung. Câu chuyện xảy đến hoàn toàn rất tự nhiên. 

Điều này thể hiện sự hâm mộ, tính phổ biến về thương hiệu của Lê Công Vinh. Trong cả buổi ăn, họ nói rất nhiều về vấn đề chuyên môn. Họ hỏi Công Vinh về tư duy chơi bóng như thế nào, cách Công Vinh muốn phát triển sự nghiệp ra sao,…

Khi ăn xong, đợi xe đến đón thì tuyển trạch viên của Consadole Sapporo có hành động như muốn kiểm tra sự chuyên nghiệp của tiền đạo xứ Nghệ. Ông đưa tay xuống, bắt tay chào hỏi ra về nhưng sau đó sờ bắp chuối của Công Vinh, nắn thử thế nào. 

Đâu đó, vị này có ý định rõ ràng là kiểm tra vì lúc đó giải đang nghỉ, họ muốn xem Công Vinh có luyện tập chăm chỉ không. Ở buổi ăn, Công Vinh cũng nói kể cả khi không tập luyện, mỗi ngày anh tự thuê sân mini để tập và mỗi buổi sút ít nhất 100 trái bóng. 

Thời điểm Consadole Sapporo nhảy vào, Công Vinh là cầu thủ tự do còn SLNA khó khăn trong việc giữ chân Công Vinh. Thế nên, Consadole Sapporo sang và trả mức lương tốt, SLNA muốn cho Công Vinh đi. 

Tuy vậy, buổi đàm phán giữa chủ tịch CLB Consadole Sapporo, lãnh đạo SLNA và Công Vinh diễn ra khá căng thẳng. Lê Công Vinh không muốn ra đi với tư cách cá nhân mà là do CLB muốn để giúp CLB còn SLNA muốn đây là việc cá nhân của Lê Công Vinh. 

Thực chất, mấu chốt vấn đề là hai bên đều lo lắng NHM quy chụp đổ trách nhiệm cả hai bên đều không muốn nhận. Hai bên đẩy qua, đẩy lại khá quyết liệt. Thậm chí, có lúc, chủ tịch CLB Sapporo hỏi “có thực sự các bạn nghĩ đến bóng đá Việt Nam không. Bởi đây là cơ hội vì tôi sang đây là tôi quyết định còn nếu quay trở về thì sẽ không sang nữa, thương vụ dừng lại”.

Cuối cùng, thỏa thuận cũng được các bên đồng ý với nhau. Ngay tối hôm đó họp báo ra mắt CLB mới được tổ chức.

Khi qua Nhật, Công Vinh được áp mức giá chung về lương. CLB còn có chế độ ăn uống, tập luyện, ngủ nghỉ cho người nước ngoài. Trường hợp của Lê Công Vinh khá đặc biệt. Hình ảnh của Lê Công Vinh được Nhật Bản đẩy lên rất cao. 

Thậm chí, cái tên của Lê Công Vinh được đặt là “người hùng Việt Nam” chứ không hẳn Lê Công Vinh nữa. Cách các CĐV, NHM chào đón rất đặc biệt bởi lúc đó, anh là biểu tượng của Việt Nam. Anh được trọng vọng rất nhiều. 

Sang Nhật Bản, Công Vinh ý thức về hình ảnh của bản thân cũng như của Việt Nam. Bởi từ lời ăn, tiếng nói, hành động luôn được người ta nhìn nhận về yếu tố văn hóa, xã hội chứ không đơn thuần về thể thao. 

Công Vinh ý thức được vấn đề này. Anh ham học từ học tiếng Anh, giao tiếp, hòa nhập văn hóa Nhật Bản mặc dù chỉ trong thời gian cho mượn 6 tháng. Khi trả lại, CLB cực kỳ thích, có ý định mua đứt. Khi đưa lời đề nghị thì Công Vinh đã ký sang Bình Dương.

Về chuyên môn, ở Nhật Bản, họ không cổ súy cho bóng đá bạo lực. Khi tập, Công Vinh tắt bóng cũng đã nhận được không đồng tình từ đồng đội. Họ có ý thức bảo vệ sức khỏe, kể cả đối thủ. Chế độ ăn uống, thực phẩm chức năng rất nhiều, thứ mà hiếm khi sử dụng ở Việt Nam.

Thậm chí, khi về Việt Nam, Công Vinh còn nhờ mua thực phẩm chức năng của hãng Ajinomoto. Đó là tiền đề để nâng sức khỏe theo mức chuẩn mực. Tư duy thi đấu cũng thay đổi. Công Vinh đá ở vị trí tấn công nhưng khi qua Nhật, bài học đầu tiên chính là… phòng ngự.

Buổi đầu tiên, anh bị sốc vì HLV không cho đi bộ mà anh chính là hậu vệ đầu tiên trong đội hình khi mất bóng. Anh phải có ý thức đoạt bóng ngay lập tức chứ không phải đồng đội khác. Tư duy, thể lực, phong cách thi đấu nâng tầm giá trị cầu thủ rất nhiều. 

Khi các CLB bỏ quên yếu tố mình là… khách hàng

Sau thời Lê Công Vinh, đến năm 2016, bóng đá Việt Nam lại nở rộ các thương vụ cho mượn. Đó là Công Phượng sang Mito Hollyhock, Tuấn Anh sang Yokohama hay Lương Xuân Trường sang Incheon.

Cả ba đều đi theo dạng “du học”. Bầu Đức còn phát biểu với truyền thông, Công Phượng sang Nhật để tránh bị “soi” quá nhiều vào đời tư sau khi anh nổi đình nổi đám từ các giải đấu trẻ. Nhưng tất cả đều không để lại dấu ấn về chuyên môn.

Sau này, Công Phượng, Xuân Trường rồi Nguyễn Hữu Anh Tài đều “xuất ngoại” nhưng không thành công. Đằng sau các thương vụ chuyển nhượng đó, không nằm nhiều từ yếu tố chuyên môn. 

Đến năm 2019, Đoàn Văn Hậu sang Heerenveen (Hà Lan) theo bản hợp đồng cho mượn 1 năm. Anh sớm trở về Việt Nam với vỏn vẹn 4 phút thi đấu ở Cúp QG. Theo tìm hiểu, số tiền lương của Văn Hậu cao bậc nhất ở đội bóng này và nó được trả từ đối tác khác chứ không phải từ chính CLB.

Điểm chung trong hầu hết các thương vụ cho mượn là cầu thủ chủ yếu “đặt đâu ngồi đó” từ các ông bầu, không có người đại diện đúng nghĩa hay tự đứng ra để đàm phán. Cầu thủ không có sự lựa chọn và bản thân các HLV đội bóng mới cũng không xem họ là nhân tố để xây dựng các kế hoạch về nhân sự.

Chuyên gia marketing Hoàng Hà chia sẻ: “Sau Lê Công Vinh, có lẽ ồn ào nhất là Công Phượng nhưng việc này nằm trong tham vọng và muốn chứng minh một điều gì đó của bầu Đức. Trường hợp này khác với các lứa đàn anh đi trước vì đơn thuần nó phục vụ mục đích đánh bóng công nghệ đào tạo cầu thủ, mà chưa hẳn là mong muốn của chính cầu thủ. 

Xét tổng thể, việc mượn cầu thủ từ V.League là một giải pháp an toàn cho các CLB nước ngoài vì họ hạn chế được những rủi ro và đồng thời phục vụ được mục đích thương mại nào đó. Việc không sẵn sàng ra nước ngoài học hỏi, không chuẩn bị trước một nền tảng kiến thức và vốn ngoại ngữ khiến cầu thủ Việt sẽ khó thích nghi trong các môi trường chuyên nghiệp.  

Điểm hạn chế tiếp theo chính là các cầu thủ chưa có người đại diện thực sự chuyên nghiệp. Họ đang chịu chi phối và phán quyết của ông chủ CLB, do vậy, chưa thể nâng tầm uy tín thương hiệu cầu thủ Việt được”.

Theo ông Hà, việc ra nước ngoài thi đấu tại các nền bóng đá phát triển hơn V.League là cơ hội rất tốt cho cá nhân cầu thủ và cả nền bóng đá nếu đây là một chiến lược đúng; nhờ đó, hình ảnh của nền bóng đá và cầu thủ cùng được nâng cao. 

Chắc chắn khi được ra nước ngoài thi đấu giá trị cầu thủ sẽ nâng lên nhưng nếu chỉ vì mục đích thương mại, thường xuyên ngồi trên ghế dự bị sẽ khiến cầu thủ trẻ không thể phát triển, làm mất đi sự tự tin cho các lứa trẻ tiếp theo. 

Do vậy, việc đào tạo cầu thủ để sẵn sàng ra nước ngoài thi đấu cần có người đại diện chuyên nghiệp, không chịu tác động “ban ơn” từ các ông chủ CLB thì mới đảm bảo được lợi ích cũng như cơ hội cho các cầu thủ trẻ.

Để nâng cao giá trị của các thương vụ ra nước ngoài thi đấu, chuyên gia marketing Hoàng Hà cho rằng: “Đào tạo và hướng đến tầm cao mới phải là chiến lược chung của cả nền bóng đá; trong đó, vai trò của các CLB là then chốt. Công tác đào tạo trẻ không chỉ hướng đến chiếm 1 suất đá chính ở CLB trong nước mà nên tạo thêm nhiều cơ hội hơn nữa để các cầu thủ trẻ tự tin tiếp cận các nền bóng đá hàng đầu.

Và điều căn bản ngoài bóng đá chính là vốn kiến thức, ngoại ngữ. Ví dụ như ở J.League, yếu tố “communication” – giao tiếp trong và ngoài sân bóng luôn được đặt lên hàng đầu. Nếu một cầu thủ nước ngoài không thể kết nối thì sẽ rất khó hoà nhập với đội bóng, mà đây là điểm yếu cố hữu của các cầu thủ Việt Nam.

Một chuyên gia marketing khác cho hay: “Vấn đề nằm ở ý thức của các CLB. Họ có hướng cho cầu thủ ra một môi trường quốc tế nhiều hơn hay là không. Đa số các CLB bỏ tiền túi. Họ quan tâm đến thành tích. Đó là điều đúng và là tài sản của họ. Thế nên, để đi ra nước ngoài thi đấu, họ sẽ vắng trụ cột. Các CLB chưa nhìn nhận cần thiết về điều này. Về mặt bản chất, CLB là người đi bán hàng và phải có ý thức bán hàng”.

Trở lại câu chuyện với Công Vinh, để làm clip 5 phút, một “ekip” mất gần 1 tuần chỉ để xem các tình huống, sắp xếp lại, chọn loại nhạc nào để đưa vào clip cho hấp dẫn; thậm chí, nhịp nhạc đúng với tình huống trong clip đó. 

“Thực tế, Đông Nam Á chưa phải là nơi có quá nhiều cầu thủ xuất sắc. Làm sao để hàng hóa hấp dẫn thì đội ngũ marketing của CLB phải có ý thức, kiến thức để xây dựng hình ảnh tốt nhất cho cầu thủ. Ngoài ra, họ cần có ý thức nâng hình ảnh V.League. 

Một cầu thủ đi thì bao nhiêu người biết. Họ không chỉ biết đến CLB mà còn đến con người, văn hóa Việt Nam. Điều này không một CLB độc lập nào làm được mà cần có sự kết hợp vai trò của VFF trong việc điều phối hình ảnh giải đấu”, vẫn lời vị chuyên gia marketing.

Bên cạnh các CLB, bản thân cầu thủ cũng phải chuẩn bị tâm lý và hành trang để xuất ngoại. 

Trước đây, Công Vinh từng có mấy tháng đầu không được đá chính thức ở Consadole Sapporo. Lý do là Công Vinh hay cười đùa khi tập luyện. Cầu thủ tập xong thường lên xe bus rồi cười đùa, hát rồi chọc ghẹo nhau. Trên đường ra sân thi đấu, nói chuyện hay cùng nghe nhạc cùng nhau nhưng với Sapporo gần như cấm kỵ. Đó là luật bất thành văn ở đây. Họ rất nghiêm túc, không coi đó là chuyện vui. Lê Công Vinh cũng khá chuyên nghiệp nhưng thời gian đầu không biết chuyện này.

“Các cầu thủ sợ bước ra “vùng an toàn”. Họ rất dễ rơi vào trạng thái bị cô lập, không chỉ về ngôn ngữ mà còn về văn hóa. Chuyện đi phát tờ rơi của Công Phượng ở Nhật Bản hết sức bình thường nhưng ở Việt Nam, hình ảnh này không quen. 

Ngoài việc được CLB hỗ trợ, bản thân cầu thủ cần sẵn sàng thử thách, bước ra “vùng an toàn” không chỉ chuyên môn mà còn về văn hóa, giao tiếp cùng nhiều yếu tố khác để nâng tầm bản thân lên. Hy vọng trong thời gian tới, các cầu thủ ý thức vấn đề này nhiều hơn”, vị chuyên gia marketing cho biết.

Nội dung: Trần Khánh

Thiết kế: Đức Dũng