Đẹp một chút “thật là tuyệt vời”, hay một chút “không thể tin nổi”, kha khá một tí là “nhất thế giới”… Hóa ra người Việt cũng hay khen đấy chứ, có phải cứ mở mồm ra là chê, chê theo kiểu “auto chê”, theo kiểu bầy đàn đâu.

Tôi có anh bạn nói về “thực trạng chê” của người Việt thế này: “Chê  là một hình thức phản biện, có thể xem như  là một hành động tích cực, để cho mọi sự hoàn hảo hơn. Nhưng chê cũng phải cho đúng và cho trúng, nếu quá đà thì thành thói xấu, thành bệnh di căn, hết chữa. Mà chê thì hiện tại đã trở thành một trong thói xấu phổ biến của người Việt, đến mức việc chê điều gì đã được (hay bị) coi đó là chuyện bình thường. Chắc ít ai nghĩ thói quen này gây ra rất nhiều hệ lụy.

“Vạch lá tìm sâu”, “dìm hàng” nhau đã gần như thành một thứ văn hóa định kiến, văn hóa chê bai không từ bất cứ cái gì của Việt Nam. Nó là biến tướng của sự đố kỵ, ganh ghét, ích kỷ… Không hài lòng bất kỳ điều gì, không muốn thừa nhận ai, không muốn ai hơn mình mà chỉ thích phê phán, phê không được thì tìm cách “dìm”, thể hiện “cái tôi” hẹp hòi, thiển cận”.

Thật ra, chê đúng khó hơn khen đúng. Người xưa nói: “Khen mà khen đúng, ấy là bạn ta. Chê mà chê đúng, ấy là thầy ta”. Chỉ tiếc thời buổi này chê nhiều mà ít đúng.

Vậy khen nhiều thì sao? Khen lung tung, cố vẽ lên để khen thì cũng hại chẳng khác nào khen đểu. Nhất là kiểu hôm trước chê thật lực, hôm sau khen lên mây.

Có một vị quan chức về hưu hôm rồi phàn nàn, các anh làm báo lạ thật. Cũng đội tuyển ấy, cũng ông HLV ấy thế mà thua là “phang” rất ghê, như là muốn đuổi người ta về nước. Ấy thế mà khi thắng, lại khen lấy được, khen như thể chẳng mấy khi được khen”.

Có câu rất thâm: “khen cho…chết”. Câu này nhiều nghĩa nhưng có một ý là đối tượng được khen không còn biết mình là ai, đứng ở đâu, thế là…chết.

Thế nên hôm rồi U.23 VN thắng Malaysia, đội bóng của ông Miura được khen đến trời. Nào là siêu phẩm, nào là “Messi Việt”, nào là như “Ronaldo Việt Nam”, rồi thì ”thật tuyệt vời”, “không thể tin nổi”… Khen cứ như thể đã đoạt HCV, đã vô địch cho dù chặng đường trước mặt còn xa.

Đành rằng cần phải động viên nhưng cẩn thận, lời khen không đúng thì chưa chắc đã là bạn ta.

U.23 VN coi chừng, khen cho chết đấy nha!

Song An