Người mang chiến thắng về cho Ba Lan khi đó là huyền thoại Grzegorz Lato – người đứng thứ 67 trong danh sách 100 cầu thủ vĩ đại nhất lịch sử World Cup do Guardian bình chọn.

World Cup 1974 mới chỉ là lần thứ 2 đội tuyển Ba Lan được tham dự sân chơi này. Lần đầu tiên là năm 1938, họ xách vali về nước ngay sau vòng 1. Ngày đó, World Cup vẫn chưa được tổ chức theo thể thức vòng bảng mà các đội bóng sẽ thi đấu theo kiểu loại trực tiếp. Đội bóng loại Ba Lan khi đó chính là Brazil. Ernst Wilimowski mặc dù đã lập được 1 cú poker nhưng chừng đó vẫn là không đủ, trận đấu khép lại với chiến thắng 6-5 dành cho Selecao.

Năm 1972, Ba Lan gây ấn tượng khi đoạt tấm HCV Olympic nhưng phải 2 năm sau họ mới chứng minh cho cả thế giới bóng đá thấy sức mạnh của mình. Vòng bảng, họ thể hiện sức mạnh tuyệt đối với 6 điểm (hồi đó 1 trận thắng được tính 2 điểm). Với phong độ ghi bàn xuất sắc của bộ đôi Lato và Szarmach, Ba Lan lần lượt vượt qua Argentina 3-2, Italia 2-1 và đè bẹp Haiti 7-0.

Đến vòng loại thứ 2, họ tiếp tục đánh bại Thuỵ Điển 1-0 và Nam Tư cũ 2-1. Chạm trán với chủ nhà Tây Đức là trận quyết định để xác định đội thắng sẽ vào chung kết. Ba Lan của Lato đã thất bại với bàn thắng duy nhất do công của “Der Bomber” Gerd Muller. Ba Lan sẽ gặp lại Brazil trong trận tranh hạng 3.

Trước 74 nghìn khán giả trên sân Munich, cả 2 đội tuyển đều trình diễn lối chơi tấn công phóng khoáng. Đội tuyển Brazil dù không được đánh giá cao nhưng vẫn sở hữu những ngôi sao tấn công hàng đầu thế giới như Jairzinho, Rivellino và Leivinha. Hàng tá cơ hội được tạo ra nhưng rốt cuộc chỉ có 1 bàn thắng được ghi. Sau pha đoạt bóng của đồng đội, Lato nhận bóng bên phía cánh phải. Nhận thấy hàng thủ của Brazil dâng lên để bẫy việt vị đội trưởng Deyna, Lato quyết định dẫn bóng thần tốc vượt qua hậu vệ Afredo trước khi dứt điểm qua người thủ môn Leao.

Đó là bàn thắng thứ 7 của ông tại giải, qua đó giúp ông đoạt danh hiệu “Chiếc giày vàng”. Grzegorz Lato cũng là cầu thủ Ba Lan duy nhất trong lịch sử từng giành được “Chiếc giày vàng”.

Đội tuyển Ba Lan với những Szarmach, Deyna, Zibi Boniek và Lato được mệnh danh là “Thế hệ vàng”. Họ đã 2 lần xếp hạng 3 thế giới tại Tây Đức 1974 và Tây Ban Nha 1982.

Hai kỳ tham dự World Cup gần đây nhất 2002 và 2006, đội tuyển Ba Lan đều ra về ngay sau vòng bảng với vị trí cuối cùng.

B.V