Ngày nay, chúng ta đã quen với VCK EURO hoành tráng vừa từ 16 đội tăng lên 24. Nhưng mấy ai ngờ cách nay chưa lâu, giải VĐ châu Âu còn là một sân chơi bát nháo.

Vòng 1 đá trước sơ loại và không thích là bỏ cuộc

Mãi tới cuộc họp Hội đồng UEFA năm 1957 tại Stockholm, các thành viên của tổ chức này mới cùng nhất trí chỉ tổ chức giải VĐ châu Âu nếu có tối thiểu 16 đội tham dự.

Vậy là Pháp 1960 vinh dự trở thành VCK EURO đầu tiên với 4 đội tranh tài, sau khi vượt qua được vòng loại khởi tranh từ 2 năm trước. Chỉ tiếc là lúc đó, VCK EURO chưa thật sự đáp ứng được kỳ vọng, vì ĐKVĐTG CHLB Đức, Italia và “quê hương bóng đá” Anh không nhận lời tham dự do cho rằng giải này quá hạ cấp.

Thực tế phần nào cũng đúng như vậy, vì có tới 17 đội đăng ký nên UEFA quyết định tổ chức thêm vòng sơ loại để gạt bớt 1 đội nhằm đủ số 16 đội cho dễ chia cặp đá loại trực tiếp. Kết quả là Ireland và Tiệp Khắc phải quyết đấu một mất, một còn. Ngặt nỗi là khi hai đội đá trận lượt đi vòng sơ loại ngày 05/04/1959 tại Dublin (Ireland thắng 2-0), vòng 1 đã khởi tranh từ lâu, bắt đầu bằng trận Liên Xô cũ thắng Hungary 3-1 ngày 28/09/1958 ở Moscow.

Liên Xô vô địch phần nào do Tây Ban Nha bỏ cuộc.

Tuy nhiên, cả Hungary lẫn Ireland/Tiệp Khắc đều không phải là ĐTQG đầu tiên tắt hy vọng tới Pháp. Bởi lẽ, trận lượt về giữa Hungary với Liên Xô phải đợi tới 364 ngày sau mới tổ chức được. Trong thời gian chờ đợi ấy, Hy Lạp đã trở thành “nạn nhân” lịch sử đầu tiên do thua Pháp 1-7 ngày 01/10/1958 rồi hòa 1-1 trên sân nhà ngày 03/12/1958. Điều đó có nghĩa là Hy Lạp bị loại ngay cả khi phần lớn các cặp khác còn chưa kịp xỏ giày ra sân.

Cảnh bầy hầy chưa dừng ở đây, vì vòng tứ kết lại xảy ra sự kiện khác: Liên Xô được vào thẳng VCK tại Pháp do Tây Ban Nha từ chối tới Moscow đá tứ kết. Nguyên nhân đơn giản chỉ là do nhà độc tài General Franco bỗng dưng không muốn ĐTQG đến thi đấu ở một nước XHCN, cho dù trước đó, Ba Lan - đối thủ của TBN cũng là một nước XHCN.

Lại một vụ bỏ cuộc và xung đột lợi ích giữa CLB với ĐTQG

Vòng loại EURO 1964 có phần xôm tụ hơn do các thành viên của “quê hương bóng đá” như Anh, Wales và Bắc Ireland cùng góp mặt, chỉ còn vắng Scotland. Đồng thời, số đội dự giải tăng vọt lên 26. Tuy nhiên, sự cố vẫn xảy ra, khi Hy Lạp bỏ cuộc do lá thăm buộc họ gặp Albania đúng lúc hai nước này đang đánh nhau. Vòng loại giải này còn chứng kiến Luxembourg tạo bất ngờ khi loại Hà Lan ở vòng 1 và suýt nữa vào VCK sau 2 trận hòa với Đan Mạch.

Tuy nhiên, sự kiện Anh sớm rời cuộc chơi mới thật sự cho thấy EURO vẫn chưa thật sự được xem trọng như ngày nay. Bởi từ khi ra mắt thế giới, Tuyển Anh vẫn chưa thể hiện được đúng tầm vóc của “quê hương bóng đá”. Tại VCK World Cup 1950, họ bị loại do thua Mỹ 0-1. Ơ VCK World Cup 1954, họ vượt qua vòng bảng liền thua Uruguay. Tại VCK World Cup 1958, họ về nước ngay sau vòng bảng. Ở VCK World Cup 1962, họ vượt qua vòng bảng nhờ vị trí thứ nhì được đi tiếp, nhưng cũng về nước ngay.

Thầy trò Sir Alf Ramsey chuẩn bị cho trận gặp Pháp vào lúc các CLB Anh không muốn ĐTQG dự EURO.

Do đó, Anh chuẩn bị rất kỹ cho EURO 1964, đặc biệt khi Sir Stanley Rous – sau này là TTK danh dự của FA vừa được bầu làm chủ tịch FIFA vào mùa thu 1962. Tuy nhiên, mục tiêu này gặp phải sự chống đối của các CLB do ảnh hưởng tới lịch thi đấu của họ. Nhưng hóa ra, các CLB không phải phiền quá lâu. Vì sau khi cầm hòa Pháp 1-1 ở lượt đi vòng 1 tại Hillsborough hồi tháng 10/1962, Anh thua tan nát 2-5 tại Parc des Princes ngay trận đầu nắm “Tam sư” của Sir Alf Ramsey.

Con số 4 “thần thánh”, bảng đấu có tên và ảnh hưởng của World Cup

Đến EURO 1968, số lượng đội tham dự vòng loại tiếp tục tăng đến 31, buộc phải chia làm 8 bảng đá vòng loại, nhưng số đội dự VCK vẫn chỉ là 4. Tuy nhiên, thực trạng này còn chưa sốc bằng 1 bảng có tên riêng là “Home Nations Championship”. Sở dĩ bảng này trông oách như vậy là do âm mưu của người Anh.

Biết rõ UEFA lẫn FIFA đều cho rằng giải đấu chỉ hoàn hảo nếu có “quê hương bóng đá” góp mặt, TTK FA Denis Follows đã đưa ra đề nghị “khiếm nhã” để vòng loại EURO 1968 có bảng 8 gồm toàn các thành viên của Vương quốc Anh, gồm cả Scotland nhẳm đảm bảo có đại diện của họ vượt qua vòng bảng. Kết quả không ngoài dự đoán: Với tư thế của ĐKVĐTG, Anh đứng đầu bảng, dù một phen thót tim do thua Scotland 2-3 tại Wembley vào tháng 04/1967.

VCK EURO hoành tráng như hiện nay nhờ áp lực từ World Cup.

Tới vòng loại EURO 1972, tình hình có vẻ đi vào khuôn khổ với 8 bảng có lịch đấu khá tương đồng, không còn lung tung như trước và không còn có cảnh ưu tiên cho “quê hương bóng đá” tự xử với nhau.

Tuy nhiên, VCK EURO vẫn chỉ có 4 đội. Phải đợi đến EURO 1980, VCK mới gỡ bỏ được con số 4 “thần thánh” để nâng thành 8 do UEFA… không chịu nổi khi chứng kiến World Cup phát triển quá thần tốc với Espana 82 trở thành VCK đầu tiên có 24 đội. Nhờ đó mà lần đầu tiên trong lịch sử EURO, các đội đứng đầu bảng mới được vào thẳng VCK.

Phải chờ đến năm 1996, vòng loại EURO mới tiếp tục mở rộng với 16 đội dự VCK. Nguyên nhân lần này là do số thành viên của UEFA tăng với tốc độ tên lửa lên 47 do các nước Liên Xô, Nam Tư và Tiệp Khắc phân rã.

Còn giờ đây, khi số thành viên UEFA vừa nâng lên 53 với sự góp mặt của Gibraltar, VCK EURO được mở rộng tới 24 ĐTQG có nghĩa là lần đầu tiên ở vòng loại, không chỉ đội nhì bảng được đến thẳng Pháp, mà cả các đội hạng 3 cũng có cơ hội dự ngày hội của bóng đá châu Âu.